Malarya; günaşırı ya da her üç günde bir yükselen aralıklı ateşe, kırıklığa ve terlemeye neden olan tropikal bir parazit hastalığı. Aradan yıllar geçtikten sonra bile tekrarlayabilir. Beyin sıtması denilen bir çeşidi Ensefalit Koma, Şok ile birlikte hızla gelişir. Sıtma, anofel türü sivrisineklerin taşıdığı plasmodium adlı bir-hücrelilerin meydana getirdiği bir hastalıktır. Sözkonusu birhücreli, hastanın kanında bulunur ve hasta .kimseyi sokan sivrisinek, sağlam birini de soktuğu zaman hastalığı ona bulaştırır. Ateş yükselmesinin aralıklı olması, parazitin kan ve karaciğerde geçen yaşam periyodu ile ilgilidir. Teşhis, kan muayenesiyle konur. Kinin ve türevleri, özellikle Kîorokuin primakuin, korunma ve tedavi amacıyla yarariıdır. Atebrin ve primethamin gibi başka ilaçlar da kullanılabilir. Bataklıkları ve durgun su birikintilerini kurutarak sivrisineklerin çoğalmalarını önlemek, bu hastalıkla savaş için en başarılı yöntemdir.
Diğer bir kaynaktan bilgi
Anofel cinsi sivrisineğin dişisinde olan parazitin, insanı ısırması ile ortaya çıkan, nöbet şeklinde ateşlenme ile titremeye neden olan, yaygın bir rahatsızlıktır. Sıtmanın bir başka imside malaryadır. Teşhisi ve de tedavisi mümkün olan ve kolayca yapılan bir rahatsızlıktır. Tedavisi yapılmaz ise önemli sorunlara sebep olur ve de ölümle bile sonlanabilir.
Uzun yıllardır bilinmekte olan bir rahatsızlıktır. Dünya genelinde 200 milyonun üzerinde insanın bu rahatsızlığa yakalandığı tahmin ediliyor. Genelliklede Asya ile Afrika’ da rastlanan rahatsızlık, havayoluyla tüm dünya ya yayılmıştır. İnsanlığın karşılaşmış olduğu en sık görülen rahatsızlıklardandır.
Yurdumuzda sıklıkla Akdeniz ile Güneydoğu Anadolu’da görülüyor. Adana’da, Mersin’de, Gaziantep’te sıklıkla görülmektedir.
SITMANIN NEDENİ NEDİR?
Sıtmanın sebebi, plazmodium isimli tek hücreli parazittir. Bu parazitin tek rezervuarı insanlardır. Bunların hepsi sıtmanın sebebidir ve de anofel tipi sivrisineklerin ısırması sonucunda bulaşmaktadır. Sıcak ve de nemli yerlerde yaşar bu sivrisinekler. Bunların sebep olduğu sıtmanın şiddetleri farklıdır.
P. Malarianın yaptığı sıtma çeşidinde ateş 3 gün içerisinde yükselmektedir. Bu parazitin vücuda girmesinin ardından uzun zaman sonrada sıtmanın sebebi olur. Sıkça rastlanan bir sıtma çeşidi değildir.
P. Falciparumun sebep olduğu sıtmaya, özelliklede Asya’ da sıkça rastlanır. Ateş her gün yükselir ve de uzun zamanlı olur. Şiddeti en fazla olan sıtma tipidir.
P. Ovale ile P. Vivax’ da ateşin yükselmesi 48 saatte birdir. Özellikle de sıcakken, atelenme çok olur ve de hararete sebep olur. Titremeye sebep olur. Akdeniz ülkelerinde karşılaşılmakta olan sıtma çeşididir.
SITMANIN BELİRTİLERİ
Sıtma belirtileri nöbet şeklinde meydana gelir. Enfeksiyon sebebi olan plazmodiumun çeşidine göre, belirtilerinin şiddeti, nöbetleriyle rastlanma süreleri değişmektedir.
Nöbetin başlamasından 3 gün öncesinde rahatsız kişide kimi belirtiler meydana gelir. Kişinin yorgun ve de mutsuz olmasına sebep olur. İştahında azalma olur. Ayrıca başında, bacaklarında, sırtında ağrı olur. Titreme sıtma nöbetinde görülen ilk vaziyettir. Süresi 2 saati bulabilir. Tüm bedende sarsılma olur. Titreme esnasında ateşte yükselme olur. Ateşlenmenin şiddeti, sıtma sebebi olan mikroba göre değişmektedir. Deride kuruma ve de ısı fazlalaşır.
Sıtmanın öncesinde görülen başta ağrı, nöbet süresince devam eder. Nabızda yükselme olur ve de rahatsız kişide asabiyet olu.r sırtında ve bacaklarında ağrılar sürer. Sıtma ilerler ise karaciğerle, dalak büyüme yapar. Dalağın yırtılması sonucunda, iç kanama ortaya çıkar. Anemi olabilir. Birde rahatsız kişi nefes almada zorluk çeker.
SITMA TANISI NASIL KONUR?
Hekime gidildiğinde, şikayetler ışığında hekim sizi yönlendirecektir. Sıtma mikrobunun çok görüldüğü bölgelerden gelip, gelmediği öğrenilir. Öbür rahatsızlıklar ile karışmaması ve de sıtma tanısının kati konulması için, rahatsız kişiden alınan kan örneğiyle, kanda mikrobun olup, olmadığı incelenir. Plasmodiuma rastlanılırsa rahatsızlığın teşhisi konulur.
SITMANIN TEDAVİSİ
Eskilerde, Büyük İskender’inde aralarında olduğu birçok insanın ölmesine sebep olan sıtma, zamanımızda tedavisinin basit olduğu bir haldedir. Sıtmanın hapı bulunmakta olduğu bölgeye göre değişir. Sıtma sebebi olan kimi plazmodium çeşitleri, kimi haplara karşı dirençli hale gelmişlerdir. Ama genel olarak sıtmanın tedavisi için kullanılmakta olan hap “klorokin” dir. Sıtma savaş dispanserleri, sağlık ocağı bu rahatsızlığı ücretsiz olarak tedavi ediyor.sıtma hapı yalnızca sıtma savaş dispanserlerinde bulunmaktadır ve de parasızdır. Bu haplar koruyucu ve ya tedavi edicidir. Sıtmanın çok görüldüğü bir yere gitmeniz gerekiyor ise, bu koruyucu haplardan almalısınız. tedavi eden haplarsa mikrobun artmasına mani olur.
Son yıllarda bilim adamları hapın ikisinin de beraber olduğu yeni bir sıtma hapını geliştirmişlerdir. Bundan başka rahatsız kişi dinlenmelidir ve de bedeninin direncinin artmasını sağlayacak gıdaları yemelidir.
SITMADAN KORUNMANIN YOLLARI
Korunmak için sıtmadan, rahatsızlığa sebep olan faktörlerin, kısacası sivrisineklerin yok edilmesi ve ya üremelerine mani olacak önlemlerin alınması gereklidir. Bu yok önceden de uygulanmıştır.
Ama zamanımızda sıtmadan korunabilmek için sıtma rahatsızlığı olanların bulunarak tedavilerinin yapılması mühimdir. Erken teşhis ve de tedavi ile parazitin kaynakları ortadan kaldırılır.
Birde sineğin ısırmasından korunabilmek amacıyla (geceleri özellikle) sineği kovan spreyler, ısırmasına mani olacak elbiseler kullanılmalıdır. Amacınız sivrisineğin vücutla temasına mani olmaktır.
Sıtma bulunan bölgelere gidecek insanlar, gitmeden 1-2 hafta evvel, seyehatin ardından1-2 hafta süresince sıtma hapı almaları gereklidir. Bu şekilde sıtmadan korunurlar.
Sıtmanın çok görüldüğü bölgeler nüfusta hızlı artış olan bölgelerdir. Birde kasabalar ile şehirlerin azar, azar birleşmesiyle sıtmanın mikrobunun kontrol altında tutulması oldukça zorlaşır. Bundan dolayı sıtma rahatsızlığına karşı daha duyarlı olunmalı, sıtma için gereken haplar ile malzemeler yeterli olmalıdır. Bundan dolayı devlette sıtma için yetecek olan bütçeyi ayırmalıdır.
