Beyin

BEYİN. Omurilikle birlikte merkez sinir sis­temini meydana getiren ve sinir hücreleri­nin tüm etkinliklerini düzenleyen karma­şık organ. Omurgasızlarda beyin, bir Gangliyon ‘ûan başka bir şey değildir. Omurgalılarda ise daha gelişmiştir; evrim düzeyinin alt basamaklarındaki omurgalı­larda silindir biçimli, daha üst basamaklar-daki omurgalılarda ise daha iri, daha çok farklılaşmış ve daha yuvarlak bir biçim al­mıştır. Aralarında insan da bulunmak üze­re evrim düzeyinin üst basamaklarında yer alan omurgalılarda beyin, son derece ge­lişmiş bir beyin kabuğunun denetimi al­tında bulunur. Beyin, aralarında bağlantı­lar bulunan milyarlarca sinir hücrelerin­den ( Nöronlar) ve bunlara destek sağ­layan hücrelerden (neuroglia) oluşmuştur. Kan Dolaşımı ve özellikle kan basın­cının düzenlenmesi, bu hücrelerin yeterince oksijenlenmesini sağlayacak biçimde’ayar-lanmıştır. Bu oksijen sağlanamazsa, nö­ronlar birkaç dakika içerisinde ölür. Kafa­tasının (Baş İskeleti) içinde çok iyi bir biçimde korunmuş durumda olan beynin çevresinde, omurilikte olduğu gibi üç kat beyin zan (meninks) vardır.

Bunların iç bölümdeki iki tanesi arasında, tuzlar ve gli­kozca zengin sulu bir çözelti olan beyin omurilik sıvısı (BOS) bulunur. BOS aynı zamanda, beyindeki dört karıncığı {ventriküllerij ve omuriliğin merkezi kanalını da doldurmaktadır. Karıncıklarla beyin zarları arasındaki BOS dolammı engellenecek olur­sa, hidrosefali adını verdiğimiz durum or­taya çıkar. Bunu düzeltmek için BOS’mn yapay bir yolla kalp kulakçığına akıtılma­sı gerekebilir, ( Beyin-Omurilik Sıvısı}.İnsan beyni üç bö­lüme ayrılır: (1) arka beyin, kalp atışını ve solunumu idare eden, hayati merkezleri içeren medulla oblongata (omurilik soğanı)’ dan; kafa sinirlerinin çekirdeklerini ve üst beyin merkezleriyle omurilik arasında bu­lunan birçok sinir lifini içeren ponstan ve vücudun dengesini, durumunu ve koordine’ hareketlerini denetleyen cerebellum (beyin­cik)’dan oluşur. (2) orta beyin, beyin sağdaki refleksler için küçük, ancak önemli bir merkez oluşturan, bunun yanısıra kafa sinirlerinin çekirdeklerini ve formatip reticularisi içerir. (3) ön beyin (asıl beyin), beyin kabuğuna duyu uyaranları taşıyan talamus’u; otonom sinir sistemini, besin ve sıvı alımım ve ısı düzenlenmesini de­netleyen, hipofiz beziyle yakın ilişkileri olan hipotalamus’u içerir. Asıl beyin (ya da ön beyin) tüm bey­nin üçte ikisini oluşturur ve derin kıvnm-lan olan bir yüzeyi vardır. iki yarımküreye ayrılmıştır. Bunun görev yapan aşıl bölge­leri, altında sinir liflerinden yapılı geniş bir beyaz tabaka yer alan beyin kabuğu ile, kas kontroluyla ilgili olan bazal gangliyonlardır (bu bazal gangliyonlarm rahat­sızlanması, Parkinson hastalığına yol açar). ( Parkinson Hastalığı).
Herbir yarımkürede istemli hareketleri kontrol eden bir motor korteks ile, deriden gelen duyuları algılayan bir duyu korteksi vardır. Bunların her birinin vücudun karşıt yanıyla ilişkisi vardır. Beyin kabuğunun di­ğer- bölgeleri konuşma, Bellek ve gör­me, koku, ses gibi duyuların algılanması işlevlerinde rol oynar. Soyut dü­şünce gibi daha yüksek işlevlerin de beyin kabuğuyla ilgili olması beklenir ( Ze­ka-, Öğrenme). Beynin çeşitli hastalıkları arasında enfeksiyonlar, özellikle menenjit, ensefalit, frengi ( Zührevi Hastalıklar) ve abseler; travma, tümörler, inmeler, multipl skleroz ve erken atrofiye yol açan degeneratif hastalıklar (yerel ya da yaygın) sayılabilir. Beyne ait hastalıkların araştırıl­masında değişik biçimlerde uygulanan X-ışınları, belden su alma (BOS’taki anor-1 mallikleıi inceleyebilmek için) ve elektroensefalogramdan yararlanılır. Tedavide ise aralarında antibiyotik ve steroidler de bu­lunan çok çeşitli ilaçlar kullanılır ve cer­rahi girişimler uygulanır.