Mikroorganizmalar tarafından üretilen ve öîeki mikroorganizmaları Öldüren ya da onların çoğalmalarını önleyen maddeler. Bu özellikleri nedeniyle antibiyotikler, bakteri ve mantar- enfeksiyonlarının tedavisinde geniş ölçüde kullanılmaktadır. Bu Özellik ilk kez Pasteur’ün dikkatini çekmiş ve 1929′da da Alexander Flemin, ANTİBİYOTİKLER.Peniciltium notdtum adlı küfün bazı belirli bakterileri öldüren ve daha sonra penisilin adını alan bir madde ürettiğini göstermiştir. Klinik alanda penisilin kullanılabilmesi için, bunların 1940 yılında Ho-rey ve Chain tarafından yeterli miktarda yapılmasını beklemek gerekmiştir. VVaks-man tarafından bulunan Streptomisin, Du-bos tarafından bulunan Gramisidin ve izolasyonu başarılan Sefalosporinler, insan enfeksiyonlarında yararlı ilk antibiyotikler arasında sayılabilir. Günümüzde çok sayıda antibiyotik vardır ve bunun yanısı-ra daha başka yenileri ele araştırılmaktadır. Asıl molekül yapıları kimyasal yöntemerle değişikliğe uğratılmış olan yan-sente-tik antibiyotikler, doğal olanların daha etkin biçim ve sayıda kullanılmasına olanak sağlamıştır.
Her antibiyotik belirli bir dozda, az ya da çok sayıda bakteri üzerinde etkilidir. Bunların etkileri hücre çeperi sentezini engellemekten, protein ve çekirdek asitleri metabolizmalarını bozmaya kadar değişik biçimlerde olur. Antibiyotiklere karşı dirençli olan bakteriler, ya onların etkilerine karşı duyarlı değildir, ya da uyum (yani antibiyotiği etkisiz kılacak maddeleri yapmayı öğrenmek) sonucu bu direnci sonradan kazanmışlardır. En önemli antibiyotikler penisilinler, sefalosporinler, tetrasik-linler, streptomisin, gentamisin ve rifampi-sindir. Herbir grubun etki alam ve yan etkileri kendine Özgüdür. Antibiyotikler, alerji yapabilir. Birçok antibiyotik, ağız yoluyla etkilidir. Ancak zerk (iğne ile enjeksiyon) yoluyla kullanım, çoğu zaman daha uygundur. Antibiyotikleri yaralara, kesiklere sürerek uygulamak da mümkündür.
Antibiyotikler, mantar tipi bazı organizmalardan elde edilmiş olup, bakteriler gibi bir takım organizmaların üremesini önleyen maddelere verilen genel isimdir. Tıpta alanında sadece olası yan etkileri az olan antibiyotikler kullanılmaktadır. Sık sık gerekli olmadığı halde kullanılan antibiyotikler, zararlı mikroorganizmaların bu maddeye karşı direnç göstermelerine sebep olur. Bu sebeple, enfeksiyona sebep olan bakteri çeşitlerinin çoğu, ilk antibiyotik olarak bilinen ve bazı insanlarda alerjiye sebep olan penisiline karşı direnç gösterirler.
En çok kullanılan antibiyotik çeşitleri sefalosporinler, streptomisin, tetrasiklin ve penisilinlerdir. Kendine has etkilerini ve etki güçlerini çoğaltmak için bu doğal maddelerin yapılarında farklılıklar yapılması ve laboratuarlarda farklı antibiyotikler hazırlanması tıp alanında büyük bir çığır açmıştır ve tehlikeli enfeksiyonları yok ederek, verem gibi son derece tehlikeli bir hastalığı önemsiz bir hastalığa dönüştürmüştür. Yakın bir zamana kadar her türlü antibiyotiğin etki yönünden birbirlerini destekledikleri düşünülmekteydi. Fakat yapılan araştırmalar göstermiştir ki birtakım antibiyotikler beraber kullanıldığında birbirlerinin etkisini bozmaktadır, bazı durumlar ise ortadan kaldırmaktadır. Bu verilere dayanılarak antibiyotikler iki gruba ayrılmaktadır.
1. Grup antibiyotikler, “Penisilin” “Streptomisin” “Neomisin”‘Polimiksin” “Baktrasin” isimli antibiyotiklerce oluşturulmuştur. Bu tür antibiyotikler, bakteri öldürücü güçleri yönünden birbirlerinin güçlerini arttırırlar.
2. Grup antibiyotikler de “Kloramfenikol” “Tetra-siklinler” “Novobiosin”, “Eritromisin” ve ek olarak da “Sülfonamidler” antibiyotiklerce oluşmuştur. 2. Grup’taki antibiyotikler ve sülfonamidler bakterilerin artmasını durdurucu etki yönünden akımından birbirlerini desteklerler fakat bakterileri öldürücü etkileri yani “Bakterisid” etkileri destekledikleri fikri her zaman geçerli değildir. Bu gruptaki birtakım antibiyotikler, 1. Gruptaki bazı antibiyotiklerle birlikte kullanıldıkları zaman diğer antibiyotiğin bakteri öldürücü etkisini yok ederler.
Poıipeptid Antibiyotikler:
“Basitrasin”, “Polimiksin B”, “Kolistin” ve “Polipeptid” grubu antibiyotikler adı altında incelenirler. Zira bunların ortak bazı özellikleri mevcuttur. Bu tür antibiyotikler yüksek miktarda kullanıldıkları için böbrekler üzerinde hasar verici bir etki gösterirler. Her biri çoğunlukla özel amaçlar için kullanılmaktadır. “Basitrasin” adlı antibiyotik genelde deri ve mukoza yüzeyi infeksiyonlarmda yüzeysel olarak kullanılır. Penisilini andıran antibakteriyel etki spektrumu mevcuttur. Kas içine verildiğinde böbrekleri ve özellikle böbrek tüplerini hasara uğratır. Basitrasin, bağırsaklarda emilmediği için ağız yoluyla verilemez.
“Polimiksin B” kas içine verildiğinde böbreklere zarar verecek etki gösterir. Bu etki, kullanılan dozlara göre değişir. Antibiyotik genelde deri ve mukoza yüzeylerini tutan infeksiyonları önlemek için merhemler şeklinde yüzeysel olarak kullanılır. Polimiksin B ağız yoluyla alınması halinde önemli bir etki yapmaz, zira bağırsaklardan çok az emilmektedir. Polimiksin B’nin bakterileri yok edici, öldürücü, yani “Bakterisid” etkisi mevcuttur.
“Kolistin” (Polimiksin E), hemen hemen bütün özellikleriyle Polimiksin B’ye benzemektedir. “Kolistin sülfat” ağızdan alınarak sindirim kanalı infeksiyonlarının tedavisi için, kulaktan da kulak infeksiyonları tedavisi için kullanılır. Bağırsaklar emilmemektedir. “Sodyum kolistimetat” biçimi, kas ve damar içine verilerek kullanılır.
Aminogükozîd Yapısındaki Antibiyotikler:
“Aminoglikozid yapısı”ndaki antibiyotikler klinik kullanım açısından birbirlerinden farklılıklar göstermelerine karşın yapı, emilim, atılım, vücut içindeki dağılım, antibakteriyel etki ve toksik etkileri açısından dikkat çekici benzerlikler gösterirler. “Streptomisin”, “Kana-misin”, “Neomisin” ve “Gentamisin” ayrı ayrı incelendiğinde aminoglikozid yapısındaki antibiyotikler olarak kabul edilir.
Bu tür antibiyotiklerin tamamı, sindirim kanalından ya çok az ya da hiç emilmezler, öyle ki ağızdan alınan bir dozajın tamamı dışkılama yolu ile atılabilir. Buradan, antibiyotiklerin bağırsaklarda daha uzun süre kaldıkları fikri elde edilebilir. Aminoglikozid yapısındaki antibiyotiklerin bu özellikleri sebebiyle bağırsakların bakterilerden temizlenmesi için sözü edilen antibiyotiklerden faydalanmaktadır. “Streptomisin” “Kanamisin” ve “Gentamisin” zerk edildiğinde vücuda çok rahat yayılırlar ve hemen hemen sadece idrar yoluyla bedenden atılırlar. “Neomisin”, verilemeyecek kadar zehirlidir.
Aminoglikozid yapısındaki antibiyotiklerin dikkat edilmesi gereken son derece önemli iki yan etkisi vardır. Bunlardan biri 8. kafa siniri (Vestibülokoklearsinir-Statoakustik sinir) için diğeri de böbrekler için hasar verici etkiye sahip olmalarıdır. Aminoglikozidler kısa müddet ama yüksek dozajda ya da uzun müddet kullanıldıklarında veya hastanın böbrekleri iyi çalışmadığında duyma ve denge ile ilgili olan 8, kafa sinirini hasar vererek işitme kayıplarına ve denge bozukluklarına sebep olurlar. Söz konusu bu bozukluklar alerjik kökenli değil tamamıyla yüksek dozun etkisi ile alakalıdır. İşitme ve denge bozuklukları ilaç tedavisinin kesilmesinin ardından bir müddet sonra da gelişebilir. Yaşlı kişilerde ise işitme bozuklularının ilerlene tehlikesi daha yüksektir. Aminoglikozidleri kullanması gereken hastaların tedavi aşamasında haftada iki defa işitme fonksiyonları açısından kontrol edilmesi gerekir. Bu esnada herhangi bir işitme ve denge bozukluğu ortaya çıkarsa hemen ilaç kesilmelidir. 8. kafa sinirine hasar verici etkisi nedeniyle aminoglikozidler öteki antibiyotiklerin etki etmediği olgularda kullanılmalıdır. Ayrıca işitme bozuklukları çoğu vakada düzelmez.
Bazı durumlarda tam anlamıyla sağırlığa sebep olur. Ortaya çıkan denge bozuklukları zamanla genelde düzelir. 8. kafa sinirinin hasar gördüğünün ilk belirtileri “kulak çınlaması”, “baş dönmesi”, “hastanın dengesini koruyamaması” şeklinde ortaya çıkar. Aminoglikozidlerin böbreklere hasar verici etkileri de kullanılan doza bağlı olarak değişir. Hastada “Albuminüri”, “Kristalüri” ortaya çıkması böbreklerin hasar gördüğünün kanıtıdır. Bu tip vakalarda da ilacın kesilmesi gerekir. Bu durumlarda böbrek bozuklukları geçicidir. Aminoglikozidler, bakterinin protein sentezini bozarlar ve akabinde bakteri öldürücü yani “Bakterisidi” etki gösterirler.
