Bağışıklık

Vücutta yabancı maddelere, özellikle enfeksiyon yapan mikroorganiz­malara, bakteriler, virüsler, parazitler ve bunların ürünlerine karşı korunma sağla­yan bir çeşit savunma sistemi. Otomatik bağışıklıkta vücudun kendi dokularının an­tijenlerine karşı, bilinmeyen bir nedenle, antikorlar oluşur; ikincil doku yıkımı olu­şur. Çoğu kez hastalığın nedeni, organizmay­la bu hastalığı geçirme ya da aşılanma sıra­sında önceden karşılaşılmış olması, bu orga­nizmaya karşı edinsel bir direnç sağlar. Da­ha sonraki aynı çeşit bir enfeksiyon ya hafif geçer, ya da organizma buna hiç ya­kalanmaz. Bu çeşit bağışıklıkta aracı ola­rak genellikle antikor ve antigen reaksi­yonları rol oynar ve humoral bağışıklık (aktif bağışıklık) deyimi kullanılır. Mikroor­ganizmanın antigenleri, kendilerine özgü antikorların meydana gelmesine yol açar­lar. Antikor bir kez oluştuktan sonra etke­ni nötralize eder (virüsler) ya da antigene bağlanarak onun ortadan kaldırılmasını ya da tahrip edilmesini kolaylaştırır (bakteri­lerde).

Bazı hastalıklarda antikorların ge­lişmesi, birincil enfeksiyonun iyileşme dö­neminde yararlı olur. Bağışıklık bu şekilde bir kez oluştuktan sonra, antikorların ko­layca ve çabucak sağlanabilmeleri nedeni ile vücut, daha ileri enfeksiyona karşı ko­runmuş olur. Alerji ve anaflikaside de luı-moral bağışıklık söz konusudur. – Çok sayı­da hastalık, bir enfeksiyona karşı tepki ola­rak oluşan ya da serum hastalığında mey­dana gelen bağışık kompleksler (antigene bağlanmış antikorlar) nedeniyle meydana gelmektedir. Bu kompleksler, özellikle böb­reklerde, deride ve eklemlerde zarar verir. Bağışıklığın ikinci ve önemli bir çeşidi, hüc­reler aracılığıyla gelişen bağışıklıktır {ge­cikmiş tipte aşırı duyarlık). Bu bağışıklıkta aracı olarak lenfositler ve monositler (bu arada doku makrofajları) rol oynarlar. Yalnızca belirli enfeksiyon tiplerine (tüber­küloz, histoplazmoz ve mantar hastalıkla­rı) karşı ortaya çıkan bir reaksiyondur. Yi­ne bazı belirli kendi-bağışık hastalıklarda bu çeşit bağışıklığın rol oynadığı sanılmakta­dır. Organ nakline karşı gösterilen reaksi­yonlarda, yine bu tip bağışıklık söz konu­sudur (Organ Nakli). Bazı özgün or­ganizmaların enfeksiyonuyla veya otomatik bağışıklık nedeniyle ya da parpa eklemeye tepki oluşturmak amacıyla hazırlıklı du­ruma geçen lenfositler, hem lenfositleri, hem de monositleri etkileyen maddeler meydana getirerek dokularda ileri derece­de hasar yapan bir çeşit iitihaba yol açar­lar. Bağışıklığın ve bağışıklıkla ilgili hasta­lıkların anlaşılıp bilinmesi, son yıllarda ula­şılmış bir aşamadır. Böylece tahribe yöne­lik ya da anormal bağışıklık yanıtların or­tadan kaldıracak ilaçlar yapılabilmiştir. En­der görülmelerine karşılık bağışıklık eksik­liği hastalıkları, bağışıklık sistemleriyle il­gili modeller hazırlanmasına ve yeni bazı tedavi yöntemlerinin bulunmasına olanak sağlamışlardır. Pasif bağışıklık, bağışık bir bireydeki antikor bakımından zengin bazı maddeleri, bağışık olmayan bir bireye ak­tarmak yoluyla sağlanır. Bu çeşit bağışık­lık, özellikle kendi bağışıklık sistemleri ge­lişene kadar yalnızca annelerinden aldıkla­rı antikorlarla yetinmek zorunda kalan be­beklerde önemlidir. Tetanoz ve kuduz gibi bazı belirli hastalıklarda bağışık serumlar, hemen ve yeterli bir korunma sağlamaları açısından son derece yararlıdır.